Jaap van der Stel

We hebben onszelf iets beter leren kennen

 

Jaap van der Stel,

Lector GGZ Hogeschool Leiden

5-7-2021

 

Voor een grote groep mensen was de afgelopen periode heel lastig. Het gedwongen thuis zitten, het niet naar school of opleiding kunnen, het gemis aan werk, sociale contacten, sport, uitgaan en nog zoveel meer hakte er in. Toch hebben velen geleerd zichzelf te reguleren. Hoe zit dat?

 

Leven is leren

Het leven is een aaneenschakeling van leerervaringen. Bij geboorte ben je toegerust met een lichaam en, laten we hopen, een goed stel hersenen. Maar dan begint het pas. Door met anderen samen te leven, zich in hen in te leven en samen dingen te doen leer je je steeds beter op anderen af te stemmen én lukt het je steeds beter jezelf daarop aan te passen. Je leert zo invloed te hebben op je gedachten, gevoelens en je gedrag – leert naar jezelf te kijken, zoals anderen weer kijken naar jou. In de afgelopen periode bleek hoe nodig het is om ook op dat vlak goed toegerust te zijn. De crisis stelde je voor een uitdaging om vaardigheden te leren zoals hoe je het beste zelf kunt zorgen voor je mentale welzijn en dat van je naasten. De meeste mensen zijn daarin geslaagd.

 

Wat hebben we opgestoken?

Mensen hebben wel vaker een crisis meegemaakt, maar de coronacrisis was wel heel bijzonder. Niet alleen omdat de hele wereld erbij betrokken was, maar ook door het gebruik van de sociale media. Naast allerlei onzininformatie was dat ook een belangrijke bron om ervaringen te delen en van elkaar te leren.

 

Emoties, gevoelens en stemming

Veel mensen hebben geleerd dat het geen zin heeft om de strijd te voeren tegen je emoties, je gevoelens en je stemming. Je kunt die dingen beter zien als een bron van informatie over wat jij meemaakt en hoe je iets waardeert. Ze ontkennen werkt veelal averechts. Wat wel werkte was het te gebruiken als een bron van inspiratie om iets aan je situatie te veranderen. Velen hebben dit spontaan toegepast of zijn er vaardiger in geworden.

 

Aanvaarden en afstand nemen

Die zelfregulatie waar ik het zojuist over had, maakt het mogelijk om jezelf en je situatie positief te veranderen. Maar dat lukt je alleen als je in staat bent om datgene wat je meemaakt te aanvaarden én met een zekere afstand naar te kunnen kijken. Wie in de afgelopen periode te veel piekerde had het daar moeilijk mee. Piekeren levert zelden een uitweg en dat maakt somber. Daarom was het mooi om te zien hoeveel mensen nadachten over reële oplossingen én daar ook mee aan de slag gingen.

 

Flexibel denken

De wereld is ingewikkeld, je moet voortdurend beslissingen nemen en nieuwe informatie verwerken. Zeker in het begin van de coronacrisis en de lockdown was dat heel ingrijpend. We hebben echter gezien dat wie flexibel kon denken en handelen beslist een voordeel had. Zij waren er goed in om snel te leren wat de nieuwe situatie voor hen betekende. Ze bedachten creatieve oplossingen. Daar hoef je niet heel slim voor te zijn. Als je maar bereid bent om, als het nodig is, van gebaande paden af te wijken. Je hoeft daar geen cursus voor te volgen, wel een houding innemen om alternatieve mogelijkheden onder ogen te zien. Het goede nieuws is dat de overgrote meerderheid van de bevolking de afgelopen tijd die flexibiliteit toonde of snel ontwikkelde. Daardoor vergrootte zij hun veerkracht.

 

Je hoofd koel houden

Veel mensen lukte het ook om zich niet te laten overspoelen door stress en hun hoofd koel te houden, je. Het is een belangrijke voorwaarde om kritisch te kunnen en te blijven denken. Het helpt om de realiteit beter onder ogen te zien. Mensen zijn daardoor minder afhankelijk van alle ‘verhalen’ die ze in hun directe omgeving horen. Dat was van groot belang omdat ze daardoor ook meer ontvankelijk waren voor de nieuwe inzichten over corona, (voorkomen van) besmetting en vaccinatie. Ze wisten daardoor rationele beslissingen te nemen die gevolgen hadden voor hun gedrag.

 

Je sociaal verbinden

Het digitaal communiceren was behelpen, maar zonder waren we er slechter aan toe geweest. Deze periode heeft ons eens te meer geleerd waarom het zo belangrijk is om je sociale contacten te onderhouden en betekenis te geven. De meeste mensen hebben hier de afgelopen periode bij stil gestaan. Het heeft ongetwijfeld positieve gevolgen voor henzelf en het functioneren van gemeenschappen.

 

* * *

Als het leven inderdaad gelijk staat aan leren, is er dus zeker ook iets positiefs te ontdekken aan de afgelopen periode. We hebben onszelf iets beter leren kennen. Daardoor hebben we een nieuwe stap gezet om voor onszelf en elkaar te zorgen.