Jaap van der Stel

Studenten, netwerken en corona

Jaap van der Stel

Lector GGZ, Hogeschool Leiden

4 december 2020

 

Je bent student en je verheugt je op je studietijd. Je hebt verhalen gehoord van anderen wat er allemaal niet mogelijk is, en een nieuwe wereld staat voor je open. Dan is die coronacrisis wel heel lastig voor je. Je bent enorm beperkt in je bewegingsvrijheid en het opdoen van nieuwe contacten verloopt via de computer toch een stuk lastiger dan in het echt. Vrienden maken doe je niet alleen maar achter een scherm.

 

Er is inmiddels al veel geschreven en nagedacht over de gevolgen van de coronacrisis voor het welzijn van studenten. Het studeren is voor veel groepen ontzettend lastig geworden. Ze zitten voor een groot gedeelte thuis achter de computer en missen sociale contacten. Sociale contacten zijn voor studenten ontzettend belangrijk om ervaringen te delen en plannen te maken. Daar is nu flink de klad in gekomen en de positieve berichten over de komst van een werkzaam vaccin zijn daarvoor niet meteen een oplossing.

 

Welzijn van studenten

Het zal actieve studenten wel opgevallen zijn dat er de laatste jaren, al voor de huidige crisis, meer aandacht kwam voor het welzijn van studenten. Studies zijn veeleisend en dat geldt ook voor het leven daarbuiten. Studenten ervaren zorgen om geld, huisvesting, relaties, hun ouders en hun toekomst. Veel voorkomende klachten zijn stress, burn-out, somberheid, angst, en problemen in verband met het gebruik van middelen als alcohol en drugs. Voor studenten is er de opgave: hoe blijf ik vitaal en veerkrachtig? Hoe studeer ik met succes af? Voor onderwijsvoorzieningen ligt er de taak om samen met studenten na te gaan hoe het welzijn van studenten gedurende de studieperiode kan verbeteren.

 

Dat het virus deze problemen eerder vergroot dan verkleint laat zich makkelijk raden. Het onderwijs gaat weliswaar door maar het sociale netwerk waar je mee te maken hebt is behoorlijk ijler geworden. Veel studenten zien slechts periodiek de studenten van hun eigen groep in een fysieke ruimte. Veel gebeurt digitaal, en dat is vooral voor de ouderejaars het geval, of in situaties waarin contactonderwijs niet per se noodzakelijk is. Ook een belangrijk deel van de praktijkstages vinden vaak achter de computer plaats. Elke onderwijsinstelling doet het weer anders, en elke opleiding daarbinnen heeft weer andere afspraken gemaakt. Maar de beperkingen spelen overal.

Het gaat nog een flinke tijd duren voor de crisis voorbij is. Daarom is het voor docenten en onderwijsmanagers belangrijk dat zij er goed over nadenken wat hun rol is in het behoud en versterken van het welzijn en de gezondheid van studenten. Nu meer dan ooit.

 

Behoefte aan sociaal contact is universeel

Het verlangen naar sociaal contact is een universele menselijke behoefte en dat is niet voor niks. Wie een sociaal netwerk opbouwt kan daarmee steun genereren op het moment dat het echt nodig is. Of juist anderen te hulp schieten. In een netwerk kun je gemakkelijk kennis delen. Een sociaal netwerk is het beste medicijn tegen het gevoel van eenzaamheid. Iedereen wil zich met andere mensen verbinden en dat is eens te meer zo voor studenten. Goede sociale contacten met medestudenten en docenten spelen een belangrijke rol bij de vraag of het lukt om de studie succesvol af te ronden. Veel studenten maken overigens ook na hun studie nog veel gebruik van het netwerk dat ze gedurende hun studiejaren hebben opgebouwd.

 

Wie zich gedurende de studie opgenomen voelt in een sociaal netwerk kan zich beter ook met de onderwijsinstelling verbinden. Natuurlijk zijn er verschillende groepen te onderkennen. Mannelijke studenten hebben net iets andere behoeften dan vrouwelijke studenten. Studenten met een migratieachtergrond maken mogelijk meer gebruik van een ondersteuningsnetwerk, en ook de vooropleiding kan een verschil maken in de behoefte aan sociale contacten. Maar dat zijn allemaal variaties die het ultieme belang van een sociaal netwerk niet wegnemen. De hogeschool in Den Haag publiceerde begin dit jaar een onderzoek waarin deze nuances zijn besproken. De onderzoekers deden ook allerlei aanbevelingen om voor studenten het sociale klimaat te verbeteren, – vanzelfsprekend is het lastig die nu allemaal uit te voeren.

 

Iedereen loopt het risico, zeker ook studenten, dat hij of zij heel erg moe wordt van dat ‘gedoe’ rondom telkens andere maatregelen, de discussies over besmettingen, testen en zelfisolatie, en de vraag of dat vaccin snel genoeg beschikbaar is. In deze situatie het hoofd boven water te houden is echt niet makkelijk. En uit wetenschappelijk onderzoek is bekend dat sociaal isolement en eenzaamheid bij jonge mensen gepaard kan gaan met angst en meer kans op depressie – problemen die niet snel weggaan[1].

 

Wat nu te doen?

Gelukkig is er ook bij alle betrokkenen steeds meer kennis over wat ze het beste kunnen doen om de moed niet te verliezen. Een van de zaken die daarbij een belangrijke rol spelen is, hoe lastig dat nu ook is, te investeren in je sociale netwerk. Contacten aanboren en initiatieven nemen voor nieuwe ontmoetingen spelen daarbij een belangrijke rol. Als dat veilig kan, kun je afspraken maken om bijvoorbeeld samen te studeren en colleges te volgen. En zodra dat weer toegestaan is, zijn er straks ook weer mogelijkheden om elkaar ook buiten te ontmoeten. Dat is niet alleen goed voor je fysieke gezondheid, maar het kan je sociale netwerk beslist een boost geven. En onthoudt: netwerken is ook een werkwoord – niets ontstaat uit niets, wees creatief.

 

Maar er ligt ook uitdrukkelijk een taak voor het onderwijs om de studie voor studenten zo aantrekkelijk mogelijk te maken, en hen waar mogelijk uit het isolement te halen. Ondanks de beperkingen is er nog veel mogelijk om fysiek onderwijs en sociale ontmoetingen overeind te houden. Gelukkig zijn daar op diverse plaatsen goede voorbeelden van. Het gaat om eenvoudige oplossingen zoals: actief vanuit de opleiding contact opnemen met studenten, het met elkaar spreken over vragen van studenten en onduidelijkheden, en het regelen van fysieke ruimtes.

[1] Loades, M.E. et al (2020). Rapid Systematic Review: The Impact of Social Isolation and Loneliness on the Mental Health of Children and Adolescents in the Context of COVID-19. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 59(11), 1218–1239.e3. PDF: https://jaacap.org/action/showPdf?pii=S0890-8567%2820%2930337-3