Jaap van der Stel

Piekeren of dagdromen

 

Jaap van der Stel

Lector Hogeschool Leiden

17-3-2021

 

Hoop doet leven, maar het is een domper als de werkelijkheid anders uitpakt. De corona crisis is hardnekkig. Toch is het geloof op verbetering belangrijk.

Het ziet er naar uit dat het virus nog lang onder ons zal blijven, ook nadat de meeste mensen zijn ingeënt. Belangrijker nog is dat de ontstane schade niet snel is hersteld. We doen er dus goed aan te accepteren dat ons leven en ook onze toekomst in het afgelopen jaar zijn veranderd.

 

Situatie aanvaarden

Ja, de wereld aanvaarden is voor de meeste mensen de enige optie. Maar er zijn minstens drie varianten:

Je kunt niets doen en verongelijkt, gestrest en boos zijn over de huidige situatie. Dit is echter mogelijk een opmaat voor angst en depressie.

Je kunt ook lijdzaam afwachten op verbeteringen. Het gevaar daarvan is dat je dreigt te ‘verpieteren’ en je eigen regie laat lopen.

Tot slot kun je je erbij neerleggen dat je de situatie beter kunt aanvaarden. Maar dat je toch door bewuste sturing van je emoties in staat bent ‘het hoofd koel’ te houden. Door de stress van je af te houden kun je je denk- en doevermogen in stand houden.

Het laatste scenario gaat ervan uit dat je inziet dat welzijn inderdaad een werkwoord is. Het voorspelt een betere voorbereiding op de toekomst. Maar het is helaas voor veel mensen lastig te bereiken. Mensen raken gauw overspoeld als ze denken aan al hun zorgen. Ze voelen zich gauw machteloos of in paniek als ze beseffen dat ze er nu nog niet veel aan kunnen doen. Dat probleem is vooral bij mensen in een kwetsbare situatie het geval.

Wat ‘wij’ als samenleving in ieder geval kunnen doen, is sociale steun geven aan degenen die dat het hardste nodig hebben. Steun kan emotioneel door je betrokkenheid te tonen. Je kunt gezelschap bieden, iets tastbaars aanbieden en informatie geven. Tips voor je mentale gezondheid horen daar bij.

 

Niet piekeren

Het is een lastig advies maar het helpt wel: ga niet piekeren. Piekeren is een vorm van denken waarin je in cirkels om je problemen heen gaat. Het is niet oplossingsgericht. Dat heeft er mee te maken dat je tijdens het piekeren er moeite mee hebt om afstand van jezelf te nemen. Het denken in cirkels kan leiden tot een negatieve spiraal. Piekergedrag is een vorm van stress en kan een voorbode zijn van het ontstaan van een depressie.

Piekeren doen veel mensen ‘s nachts in bed en het houdt ze uit de slaap. Het is veel beter om met pen en papier je probleem uit te schrijven en zo ook de mogelijke oplossingen op een rijtje te zetten. Het helpt je om op een meer objectieve manier naar je situatie te kijken. En vervolgens lukt het ook beter om in slaap te komen.

 

Wel dagdromen?

In plaats van te piekeren is er een alternatief waar onderzoekers recent de aandacht op gericht hebben: ga op een actieve, positieve manier dagdromen, oftewel: denk voor de lol. Dagdromen kennen we vooral van het je gedachten ongericht laten dwalen – we mijmeren wat af. Op zich is daar niks mis mee, maar het levert vaak niet zoveel op. Wat anders is als je jezelf overdag de opdracht geeft bewust over iets te dromen, bijvoorbeeld je vakantie of hoe je je werk wilt veranderen. Als je dagdroomt over een voor jou positief onderwerp heeft dat een merkbaar gunstig effect op hoe je je voelt. Maar denk niet dat het eenvoudig is.

Positief dagdromen is veeleisend omdat je zelf degene bent die bedenkt waarover het gaat (het scenario). En dan moet je dat scenario ook nog eens zelf uitvoeren, in de rol die jij op dat moment belangrijk vindt. Zoals bij veel in het leven dat voordeel biedt: je hebt er vaardigheden voor nodig, en die verkrijg je door regelmatig te oefenen. Maar je krijgt er wel wat voor terug. Het bevordert het gevoel van welzijn, vermindert de pijn en het geeft betekenis aan het leven. En het is ook nog een antigif tegen verveling.

Bewust positief dagdromen lijkt een effectieve strategie om jezelf door de huidige crisis te loodsen. Laten we het eens uitproberen[1].

 

[1] Zie verder: Westgate, E.C., Wilson, T.D., Buttrick, N.R., Furrer, R.A. & Gilbert, D.T. (2021). What makes thinking for pleasure pleasurable? Emotion (Washington, D.C.), 10.1037/emo0000941.