Jaap van der Stel

Veerkracht, hoe ontwikkel je dit?

Door dr. Jaap van der Stel, lector ggz Hogeschool Leiden

1 september 2020

 

Het virus dat de gevreesde ziekte COVID-19 kan veroorzaken houdt ons nog wel een tijdje bezig. Wat dit betekent voor Nederland is nu nog onzeker. De vooruitzichten zijn niet ongunstig maar niemand weet het zeker. Er is nog geen werkzaam vaccin beschikbaar. Gelukkig is in Nederland het aantal nieuwe sterfgevallen sterk afgenomen.

 

Na de lockdown

Heel veel mensen, zeker jongeren, moeten nog bijkomen van de afgelopen periode waarin hun bewegingsvrijheid sterk werd beperkt. En ook in de komende periode zijn er tal van beperkende maatregelen. Je wilt feesten, dansen en knuffelen – maar het mag vaak niet. Het fysiek afstand houden van elkaar, het dragen van mondkapjes, het vooral via beeldbellen met elkaar contact houden, is vooralsnog de regel. Hoe houd je dat vol?

In de media verschijnen berichten over mensen met klachten over vermoeidheid, somberheid of burn-out die men in verband brengt met de viruscrisis. Maar een veel grotere groep mensen weet zich hoe dan ook toch goed staande te houden. Zij vertonen veerkracht ondanks de onzekerheid over financiën, studie, hun naasten, de eigen gezondheid of het werk. En ook ondanks gevoelens van angst, onmacht, somberheid, verdriet en eenzaamheid. Hoe doen zij dat?

 

Wat is veerkracht?

Als je wil weten hoe je veerkracht kunt behouden of versterken en mentaal vitaal kunt blijven, is het vanzelfsprekend belangrijk eerst te weten wat veerkracht eigenlijk is. Is het iets wat je wel of niet hebt, net zoals een karaktertrek? Nee: veerkracht kunnen we het beste beschrijven als een ‘dynamisch proces’. Dat klinkt ingewikkeld maar het is makkelijk uit te leggen:

Als je moeilijkheden ervaart dan probeer je je aan de nieuwe omstandigheden aan te passen, of je probeert juist die omstandigheden naar je hand te zetten. Dat is al een voorbeeld van veerkracht. Je gaat aan de slag om je situatie te veranderen of te verbeteren. En dat doe je meestal ook met anderen samen. Onze veerkracht ontwikkelen we dagelijks doordat we steun vragen en geven aan elkaar. Hoe dat precies gebeurt, is afhankelijk van wat je in het verleden hebt meegemaakt, hoe oud je bent, hoe je in het leven staat en wat je culturele achtergrond is. Leef je in een familie waarin iedereen elkaar altijd steunt, dan ontwikkel jij je veerkracht op een andere manier dan wanneer je sterk er op jezelf bent aangewezen.

 

Het woord veerkracht duidt erop dat je na een ongunstige episode kunt herstellen, en kunt ‘terugveren’ in een oude, of wellicht wel een nieuwe, betere situatie. Maar veerkracht is uiteraard niet een onuitputtelijke bron. Mensen lijken van elastiek, maar ook elastiekjes kunnen op een gegeven moment knappen als ze te zwaar belast worden.

Er is onderzoek gedaan naar de verschillen van mensen wat betreft hun vermogen om veerkracht te ontwikkelen. De belangrijkste factor, die wel voor iedereen van belang is, betreft de stress die ze ervaren en hoe ze daarmee omgaan. Dus is het belangrijk dat je je oriënteert op hoe je de stress die je ervaart, of die je voorziet, kunt beperken of van je af kunt zetten. Vooral in de komende maanden, als er wellicht meer beperkingen volgen, is dat ontzettend belangrijk om het hoofd boven water te houden.

 

Zelf doen

Wat kun je zelf doen om je veerkracht te versterken? Het heeft uiteraard alles te maken met hoe je in elkaar zit. En hoe je in de loop van de tijd geleerd hebt om grip te krijgen op je gedachten, gevoelens, emoties en je gedrag. Maar, gegeven die uitgangssituatie is het heel verstandig als je bij problemen steun vraagt in je directe omgeving. En vice versa help je jezelf ook weer als je naasten steunt als zij er om vragen of er behoefte aan hebben. Deze tijd vraagt er dus om hard te werken aan je sociale netwerk.

En hoe merk je zelf dat je veerkracht is verbeterd? Er is geen objectieve maat voor, maar je gevoel, je emoties spreken wat dit betreft boekdelen. Als je, ondanks tegenslagen en ongunstige vooruitzichten, de stemming er in kunt houden, hoef je geen zorgen te maken. En tegelijkertijd ben je daardoor ook beter in staat om anderen te helpen.

Nu lijkt het net alsof veerkracht alleen iets is voor individuen. Niets is minder waar. Ook families, vriendengroepen, scholen, buurten of steden kunnen veerkracht ontwikkelen. En daardoor zijn ze beter in staat om degenen die buiten de boot (dreigen) te vallen op te vangen.

Aan de slag!