Jaap van der Stel

Aandachtig leven

Jaap van der Stel
Lector GGZ Hogeschool Leiden
23 oktober 2020

Dat je je eenzaam voelt, afgesneden van je vrienden of familie en daar heel somber over bent, wellicht moedeloos, is een normale reactie op de uitzonderlijke situatie waarin we ons bevinden. Daar komt bij dat het leven buitenshuis, studie, werk, sport, bioscoop, café en nog zoveel meer nog maar heel beperkt mogelijk is, of tijdelijk zelfs helemaal niet meer kan. Tijdens de eerste golf hield je het vol omdat je wist dat iedereen in hetzelfde schuitje zat. Maar dat besef is onvoldoende om je er voor een langere periode doorheen te slaan.

In de afgelopen maand is het aantal besmettingen met het coronavirus immers weer flink opgelopen. Dat kan tot gevolg hebben dat we een lange periode tegemoet zien met strenge maatregelen. Deze perken je bewegingsruimte enorm in. Er zijn hoopvolle berichten over de ontwikkeling van nieuwe vaccins. Het zal echter nog een tijd duren voordat ze voor iedereen beschikbaar zijn. En ook dan zullen maatregelen nog een tijd noodzakelijk blijven.

Het lukt niemand om het virus weg te denken, en het is lastig om voor de golf van besmettingen een duidelijke oorzaak aan te wijzen. En ook al zou dat lukken dan nog verandert je situatie daar niet mee. De vraag is dus: wat kun je doen om wat meer grip te krijgen op je eigen hoofd? Om dat te leren hoef je geen studie te volgen.

Het begint ermee dat je je situatie aandachtig moet bekijken en jezelf beter leren kennen. Neem de situatie waarin je je bevindt aandachtig in je op. Kijk, zonder oordelen naar je gevoelens, frustraties, gedachten, intenties, en kijk naar wat je dag in dag uit doet. Kijk ook naar jezelf alsof je een ander bent, en probeer vervolgens met díe persoon in díe situatie contact te maken. Doe dat vriendelijk, behulpzaam, begrijpend en meelevend. Door met enige afstand naar jezelf te kijken alsook de situatie waarin je je nu bevindt, is het veel makkelijker negatieve gedachten en de ervaringen met stress aan de kant te zetten. En daar help je jezelf enorm mee. Je kunt daardoor veel helderder denken, en makkelijker beslissingen nemen wat je in deze situatie het beste kunt doen. En niet onbelangrijk: het lukt je beslist beter om in deze tijd genoeg positieve ervaringen op te doen.

Mindfulness
Kortgeleden sprak de voormalige schaatser Mark Tuitert in een televisieprogramma over wat hij in zijn carrière geleerd had. Je moet zo goed mogelijk doen wat in je macht ligt, zei hij, en voor de rest met de omstandigheden omgaan zoals ze nu eenmaal zijn. Hij verwees naar de Romeinse wijsgeer Epictetus: focus je op wat je kan doen en doe dat goed. Daar zit de juiste energie. Niet in het klagen of je verongelijkt voelen.

Het voorgaande verwijst naar mindfulness. Het betreft een aantal psychologische technieken waarmee je je beter op je gemak kunt voelen in de situatie waarin je je bevindt. Men maakt vaak gebruik van meditatie. Een veelgehoord advies is je tijdens de meditatie te concentreren op je ademhaling. Daardoor richt de aandacht zich ook op je lichaam en word je je bewust van lichamelijke spanningen die je in de weg kunnen staan. In deze tijd is het lastiger om een fysiek programma te volgen, maar op internet is genoeg beschikbaar aan online cursusprogramma’s. Verder zijn er allerlei toegankelijke boeken over mindfulness beschikbaar.

Het is beslist de moeite waard om je in mindfulness te verdiepen. Het leert je aandachtig te leven, en het levert je praktische vaardigheden waar je ook na de coronacrisis elke dag je voordeel mee kunt doen. De app Insight Timer kan je daarbij helpen.